φασκομηλιά, αλισφακιά, ελελίσφακος και
αγγλική ονομασία: sage
Είναι πολυετές ποώδες φυτό, αρωματικό, ύψους έως 60 cm με βλαστούς όρθιους, με πολυάριθμους πιληματώδεις κλάδους και ανήκει στο γένος των αγγειόσπερμων. Ανθίζει Μάιο-Αύγουστο. Η επιστημονική του ονομασία προέρχεται από το λατινικό ρήμα «Salvare» που σημαίνει θεραπεύω.
Φύεται σε χέρσες, ξηρές και πετρώδεις θέσεις στα νησιά και ηπειρωτική Ελλάδα, έως τα 1500 μέτρα.
Η αλισφακιά είναι γνωστή από αρχαιοτάτων χρόνων και το αφέψημά της εχρησιμοποιείτο ως πολυφάρμακο, ως μαλακτικό, αποχρεμπτικό, αντιμικροβιακό κ.λπ.
Έχει εκθειαστεί από τον Ιπποκράτη, τον Διοσκουρίδη τον Γαληνό και τον Αέτιο και πιθανότατα πρόκειται για τον σφάκο του Θεόφραστου.
Στην Ιπποκρατική Συλλογή ο ελελίσφακος αναφέρεται στα βιβλία: «Περὶ Γυναικείης Φύσιος», «Γυναικείων τò Πρῶτον», «Γυναικείων τò Δεύτερον», «Περὶ Νούσων τò Δεύτερον» και συναντάται και ως διουρητικό και εμμηναγωγό.
Σύμφωνα με τον Διοσκουρίδη είναι διουρητικό, επουλωτικό πληγώ.
Σύμφωνα με τον Γεννάδιο από το ελελίσφακον παράγεται ο ελελισφάκινος οίνος του Διοσκουρίδη και είναι θερμαντικό χειμωνιάτικο ποτό για τον απλό λαό.
Η θεραπευτική του δράση οφείλεται στην παρουσία υψηλής συγκέντρωσης φαινολικών οξέων στα φύλλα με αντιοξειδωτική, αντιφλεγμονώδη και αντιμυκητιασική δράση. Στα εκχυλίσματα του φασκόμηλου εντοπίζονται υψηλές συγκεντρώσεις ροσμαρινικού οξεός, το οποίο είναι γνωστό για την αντιοξειδωτική του δράση, ενώ παρουσιάζει και στυπτική δράση χάρη στις ταννίνες που περιέχει.
Αντιοξειδωτικό, αντισηπτικό, αντιφλεγμονώδες, εμμηναγωγό, αντιπυρετικό
Φαρμακευτικές μορφές
Τα φύλλα, είτε χλωρά είτε αποξηραμένα, ως αφέψημα με βραστό νερό («τέϊον»), καθώς και ως αλκοολούχο εκχύλισμα («βάμμα»).
Επίσης, αποξηραμένα φύλλα σε σκόνη, ως δισκία, κάψουλες ή ζελεδάκια.
Φαρμακολογικές και θεραπευτικές εφαρμογές
Από του στόματος, σε περιπτώσεις νευρολογικών διαταραχών (ίλιγγοι, μυϊκός τρόμος), ως αντικαταθλιπτικό και ως βελτιωτικό της μνήμης σε ηλικιωμένα άτομα.
Είναι ωφέλιμο στην αμηνόρροια και τη δυσμηνόρρια.
Τρόπος επεξεργασίας του φαρμακευτικού βοτάνου
Για οικιακή χρήση, τα φύλλα είτε νωπά είτε αποξηραμένα, για παρασκευή αφεψήματος. Για βιομηχανική χρήση, η σκόνη από τα ξερά φύλλα.
Ανεπιθύμητες ενέργειες
Γενικώς πρόκειται για φυτό καλώς ανεκτό από τον ανθρώπινο οργανισμό. Η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων φασκόμηλου μπορεί να προκαλέσει βάρος στο στομάχι, διάρροια και τάση για εμετό. Επίσης, η χρήση του φυτού μπορεί να προκαλέσει αλλεργικές αντιδράσεις.
Για οικιακή χρήση, τα φύλλα είτε νωπά είτε αποξηραμένα, για παρασκευή αφεψήματος. Για βιομηχανική χρήση, η σκόνη από τα ξερά φύλλα.
